Türkiye’de kaliteli yapılar üretebiliyor muyuz? Eli yüzü düzgün, akmayan, kokmayan, sağlıklı, uzun ömürlü yapılar?..
Bunun yanıtı derhal “Hayır” dır.
Burada, yapıların estetik niteliklerini bir yana bırakıp fiziksel niteliklerinden söz etmek istiyorum. Çünkü her şeyin önce doğruluğu sonra güzelliği aranmalıdır, tartışılmalıdır. Kaliteli inşaat yapamıyoruz. Daha başlangıçta kusurlu olan yapılar yıllar içinde çok fazla bakım gerektiriyor, çok kısa sürede de yıpranıp eskiyerek elden çıkıyor.
Kalite konusundan söz ederken gecekondulardan, kaçak yapılardan da söz etmiyorum. Bunların kalitesiz olması, doğaları gereğidir. Söz konusu ettiğim yapılar kamu yapıları da içinde olmak üzere mimar ya da mühendis eliyle üretilmiş yapılardır. Tek katlı evden, gökdelene kadar…
İnşaatlarımız niçin kalitesizdir?
Başta, bilgiye değer vermediğimiz için..
İnşaat, özellikle de bina inşaatı, bir bakıma çok basit, bir bakıma da çok karmaşık bir üretim süreciyle yapılır ve her iki durumda da çok ciddi bir bilgi birikimi gerektirir. Ancak, mimarlığın ne olduğundan bile habersiz, ama ne var ki kendini mimar sanan bireylerden oluşan bir toplum doğal olarak bilgiyi hiçe sayar.
Türkiye’de herkes doğuştan mimardır (!) Herkes biraz tabip, biraz eczacı, biraz hukukçu olduğu gibi.. Ama iş mimarlığa gelince herkes “tam” mimardır. Herkes Mimar Sinan’ı bilir, ama Sinan’ın işini, ne yaptığını kimse bilmez.
Toplum hâlâ mimarın aklından, bilgisinden değil de yalnızca sanatçı saydığı kişiliğinden yararlanmayı, o da bazen, aklına getirebiliyor. Bir de şehirlerimizin bugün geldikleri zavallı durumla ilgili olarak, sorgulamaksızın suçlamak için ..
Ziya Paşa’ya atfedilen bir söz vardır. “Millet-i Osmanî ferden ukalâ, cem’an budaladır” dediği söylenir Ziya Paşa’nın. Demiş mi, dememiş mi, demişse Aziz Nesin gibi kovuşturmaya uğramış mı tam olarak bilemiyorum, ama söz yerine oturuyor.
Toplum böyle olunca diplomalı mimar ne etsin? O da bu toplumun bir bireyi. Diplomalı mimarın yazgısı daha okula girerken belirleniyor. Mimar adaylarını, öğrencinin yeteneği, isteği değil de ÖSYM belirliyor. Okula gönülsüz giren bir genç insanı nasıl eğitip mimar yapabilirsiniz?
Mimarlık diplomasına hak kazanmak için ne bugünkü 4 yıllık öğrenim süresi, ne ders saatleri, ne öğretim olanakları, ne de öğretim üyesi sayısı yeterlidir. Buna karşılık okul sayısı çok, öğrenci sayısı anormal derecede çok. Koşullar hâlâ YÖK koşulları. Her şey niteliğe değil de, yalnızca, giderek büyüyen sayılara dayanıyor. Okulun var mı? Var .. Öğrencin var mı? Var .. Ama bunlar mimar yetiştirmek için hiç de yeterli değil. YÖK düzeni her öğretim dalını, her mesleği yozlaştırdığı gibi mimarlığı, mühendisliği de yozlaştırdı.
Meslek uygulamasına gelince … Gecekondular ve kaçak yapılar için mimar katkısı zaten istenmiyor.