Kasım ayı içinde Yapı-Endüstri Merkezi’nde düzenlenen dizi forumlarda bu sorunun yanıtını aradık. İstanbul’daki üç mimarlık fakültesinin dekanlarının da katıldıkları tartışmaları kendi görüşlerimizi de katarak şöyle özetleyebiliriz:
Türkiye’de, iyi mimarlar ve tek tek iyi mimarlık örnekleri vardır. Ancak ülke genelinde uygar bir yerleşme ortamından, mimari çevrelerden söz etmek ne yazık ki olanaklı değildir. Şehirlerimizin perişan durumu bunu açık seçik göstermektedir.
1950’lerden bu yana kentleşme bir devlet politikası haline getirilmiş, bu politika bütün hükümetlerce bilinçli ya da bilinçsiz destek görmüştür. Başlayan göç, plansız, programsız, dağınık bir akın şeklinde artarak sürüp gitmektedir. Kentleşme böylece oluşmakta, ancak kentlileşme bir türlü gerçekleştirilememektedir. Bu akınla, özellikle büyük şehirlerimiz tarihlerini, kültürlerini, kısaca bütün çevre değerlerini yitirmek üzeredir ve korkunç bir kargaşanın içine itilmişlerdir. Özellikle son on yılda oluşan tahribatın belki de yüzlerce yılda düzeltilmesi mümkün olamayacaktır. Buna karşılık göç veren şehirlerimiz boşalmakta, ekonomileri çökmektedir.
Bütün bu gelişmelerin sorumlusu kimdir? Aklıbaşında bildiğimiz pek çok kişi bile kolayca, yüzeysel bir hazırcevap davranışıyla “mimarlardır” deyip işin içinden sıyrılmak istiyor. Nedense, toplumdaki yaygın kanı da budur. Toplum, sorumluyu böylece ‘bulduktan sonra rahatlamış görünüyor. Oysa bu sorunun kısa yanıtı, “kitleleri bir insan seli halinde şehirlere gelmek zorunda bırakanlar kimlerse, sorumluları da onlardır” olmalıdır. Örneğin her yıl İstanbul’a 300-400 bin kişinin gelmesine neden olanlar, varılan kötü sonuçların asıl sorumlularıdır. Düzensiz göçü teşvik edenler, özendirenler, şehirlerde arazi mafyasına teslim olanlar, yetkilerini kullanmayanlar, ya da kötü kullananlar asıl sorumlulardır.
Bütün bunlar, plansız gelişmelerin getirdikleridir. Büyük şehirlerin başına gelen başka bir olgu da göstermelik şehir planları ve sözde planlı yapılarla getirilen tahribattır.