Aydın Bir Ülkenin Mimarlık Politikası Kaynak : 01.07.2000 - Yapı Dergisi - 224 | Yazdır

Mimarlık kültürün aynasıdır. Yapılanmış çevre toplumun çeşitli dönemlerde onayladıklarını ve bugün onaylamakta olduklarını ifade eder. Bugünün değerleri yarın görünür hale gelecektir. Bunun içindir ki, mimarlık çok önemli ve ilginçtir. Bu sözler Finlandiya Başbakanı Paovo Lipponen’in.

Finlandiya Hükümeti, uzun süren çalışmalar sonucunda ülkenin mimarlık politikasını belirlemiş, bu politikaya ilişkin program 17 Aralık 1998 günü Devlet Konseyi’nce onaylanarak yürürlüğe girmiş.

İşte, yukarıda sunduğumuz, Başbakan’a ait sözler yürürlükteki Hükümet politikasını herkes okuyup bilgi edinsin diye Fince, İsveçce, İngilizce ve Fransızca olarak ayrı ayrı yayımlanan kitapçığın önsözünde yer alıyor.

Başbakan şöyle sürdürüyor görüşlerini:
“Öncelikle, Anayasada öngörüldüğü şekilde, iyi bir çevrenin koşullarını yaratmak ve yurttaşların bu alandaki haklarını korumak istiyoruz. Buna göre mimarlığı ve yapılaşmış çevreyi daha iyi tanımak ve bunları etkileme çarelerine sahip olmaya ihtiyacımız var. Arazi Kullanımı ve Yapım yasasının getirdiği reforma göre, önemli birçok alanda karar gücü, merkezî yönetimden, halka daha yakın konumdaki yerel yönetimlere aktarılacaktır.”

“Mimarlık Politikası Programı yalnızca yasanın altını çizmekle kalmamakta, yurttaşların çevreleri üzerinde sorumluluk almaları gereğini de vurgulamaktadır. Bunun içindir ki, mimarlık ve iletişim üzerindeki eğitimi geliştirmeyi arzu ediyoruz.”

“Bu programın başka önemli hedefleri de vardır:
* Kamu binaları yapımını ve bakımını yüksek bir kalite düzeyine getirmek ve bunların böylece, ülkemizin bütün yapı sektörüne örnek olmasını sağlamak,
* İyi mimariyi ve yüksek kaliteli inşaatı özendirmek,
* Mimarlık eğitim ve öğretiminde araştırma ve geliştirmeye yenilik getirmek,
* Kültür ve mimarlık tarihimizin belgeleyicileri olan mimarlık mirasımızın ve yapılaşmış çevrenin bakımını iyileştirmek.”

“Finlandiya’dan birçok mimarın dünya çapında ün kazanmış oldukları biliniyor. Bundan dolayı, Devlet Konseyi’nce onaylanmış Mimarlık Politikası Programını en ünlü mimarımız Alvar Aalto’nun doğumunun yüzüncü yıldönümünde sunmak benim için özellikle mutluluk kaynağıdır.”

Finlandiya Hükümeti’nce yürürlüğe konan Mimarlık Politikasının ana başlıkları şöyle :
1. Mimarlık Politikasının amacı
1.1. Mimarlık nedir?
1.2. İyi bir çevre yurttaşların temel hakkıdır
1.3. Mimarlığın ulusal zenginlik üzerinde etkisi vardır
1.4. Mimarî mirasın önemi
2. Model olarak kamu inşaatları
2.1. Kamu taşınmazlarının sahibi ve işveren olarak devletin rolü (“Her kamu yapısı yüksek bir kalite sunmalıdır. Devlet; çevre, bina ya da yenileştirme projelerini bizzat gerçekleştirdiğinde ya da bu tür projeleri desteklediğinde, tasarım ve uygulamanın üstün kalitede ve ömürlü olması gerekir. Bu ilkelerin, yönetimin her etkinliğinde göz önüne alınması zorunludur..”)
2.2. İnşaatta devlet finansmanı
3. Yönlendirme ve Denetim
3.1. İnşaat mevzuatı ve öteki resmî talimatlar (yönergeler)
3.2. Bölgesel mimarların rolü
4. Kültür ve Eğitim – Öğretim
4.1. Mimarî mirasımız
4.2. Kültürel ve sanatsal yaşamımızın bir parçası olarak mimarlık (“1993’te Hükümet Parlamentoya, kültür politikasına ilişkin bir rapor sunmuştu. Burada, kültür ulusal varoluşumuzun temeli olarak tanımlanmaktaydı. Mimarlık, kültürün merkezinde yer alan ve çok göz önünde olan bir biçimidir. Ulusal kimliğimiz çoğu kez, sürdürülebilir bir biçimde, mimarlık aracılığıyla ifade edilebilmektedir. Kültürümüzün gücünü ve özgünlüğünü, inşaatlarımızla gösterdik.”)
4.3. Temel kültürel eğitim
4.4. Mimarlıkta meslekî eğitim
4.5. Araştırma ve Mimarlık
5. Mimarlık ve İnşaat Kalitesi
5.1. Mimarî tasarımda kalite
5.2. Kalite denetimi
5.3. Mimarlık yarışmaları
6. Mimarlık bilincini artırmak
6.1. İletişim
6.2. Teşvik ve Ödüllendirmeler
7. Mimarlık Politikasının yürütülmesi
Mimarlık Politikası’nın ortaya konmasındaki gerekçeler ayrıntılarıyla açıklandıktan sonra,
“Kararlar” verilmiş. Kararların tümünü Fransızca ve İngilizce metinlerden çevirerek aktarıyorum:
Karar 1: Devlet Konseyi, inşaat ve çevre üzerinde etkili olabilecek her kamu girişiminin ya da devletçe desteklenmiş girişimin, Finlandiya’daki her inşaata model oluşturacak yüksek bir düzeyde olmasını zorunlu kılar. Devlet Taşınmazları Kurumu ve taşınmazlardan sorumlu öteki devlet kuruluşları, Ticaret Rejisi ve Devlet şirketleri, eylemlerinde mimarlık ve çevre kalitesini geliştirmekle yükümlüdürler.

Karar 2: Kamu inşaatlarının kalitesini ve maliyetleri değerlendirmek söz konusu olduğunda, ulusal kaynakların değerini yüksek düzeyde tutmak ve makul bakım maliyetleri elde etmek için bunları yaşam süreleri çerçevesinde ele almak gerekir.  Karar 3: Devlet Konseyi, yapım ve yenileme operasyonları için kamu fonları tahsis edildiğinde, mimarlığın ve çevrenin kalitesi üzerinde etkili olabilecek bütün yönlerin ciddi bir şekilde hesaba katılmış olmasını ister.
Karar 4: Düzenlemelerin ve kararların hazırlanması nda bunların mimarlık ve yapılaşmış çevre kalitesi üzerindeki etkileri dikkate alınmalıdır.
Karar 5: Yakın çevrelerine ilişkin kararların alınması doğrultusunda yurttaşların olanaklarının güçlendirilmesi gerekir.
Karar 6: Çevre Bakanlığı, küçük yerleşim birimlerindeki bölgesel mimarların etkinliklerinin bütün ülkeye nasıl yayılabileceği ve bu etkinliklerle çevre merkezlerinin nasıl birbirlerine bağlanabileceğini gözden geçirecektir. Bakanlık, sonuçta, bölgesel mimarların sayılarının artı rılması için gerekli kaynaklar konusunda bir öneri sunacaktır.
Karar 7: Binaların ve mimarî mirasın korunmasının yönetimi için ulusal ölçekte bir strateji saptanacaktır.
Karar 8: Ülkemizin bütün yerel yönetimleri mimarî miras (varlık) envanteri yapacaklardır.
Karar 9: Tarihî Mirasın Korunması İdaresi , “bina tarihi” uzmanlığı alanındaki gereksinim artışını bölge müzeleri nezdinde inceleyerek gerekli mimarlık tarihi uzmanlarının sayısı ve dağılımı üzerinde bir öneri sunacaktır.
Karar 10: Eğitim Bakanlığı, Mimarlık Müzesi ve Tarihî Mirasın Korunması İdaresi ile işbirliği yaparak bir yapım teknikleri merkezi kurulması nın yapılabilirliğini araştıracaktır. Bu merkez, geleneksel yapıma dayalı olacak ve çeşitli dönemlerin yapım tekniklerini göstermek ve bu konuda bilgi yaymak amacını güdecektir.
Karar 11: Eğitim Bakanlığı, Fin sanat ve kültür yaşamında mimarlığın rolünü desteklemekle yükümlüdür.
Karar 12: Öğretim Genel Müdürlüğü, öğretim programları çerçevesi içinde, “mimarlık”ın konumunu güçlendirecektir. Mimarlık öğretimi gereksinimleri, okullar ve kültür arasındaki işbirliği programının kurulmasında dikkate alınacaktır.
Karar 13: Eğitim Bakanlığı, yurttaşların çevrelerine ilişkin kararların alınmasına katılabilmeleri hazırlıklarını geliştirmek üzere, erişkinlerin gönüllü eğitimi çerçevesi içinde mimarlık eğitimini geliştirme olanaklarını inceleyecektir.
Karar 14: Yerel yönetimlerde karar verenler, seçilmişler ve yerel yönetim görevlileri için mimarlı k ve yapılaşmış çevre değerleri konusunda bir eğitim-öğretim düzeni kurulacaktır.
Karar 15: Eğitim ve öğretim, yapım alanında çalışan meslek adamlarının, çok kaliteli tasarımın ve uygulamanın önemini kavrayabilmeleri doğrultusunda geliştirilecektir. Yapım tarihi ve mimarlığın temel bilgileri inşaat kesiminde, meslek eğitiminin her düzeyine dahil edilecektir.
Karar 16: Mimarın yetiştirilmesi kapsamında, öğretim ve araştırmayı tamamlayıcı olarak, somut deneysel projeler tasarlanması ve gerçekleştirmesi olanağı sağlanacaktır.
Karar 17: Finlandiya Akademisi, mimarlık üzerine araştırmaların geliştirilmesi olanaklarını gözden geçirecektir.
Karar 18: Bina geliştirme projeleri yapımı, kültürel ve ekonomik planda kaliteyi geliştirme doğrultusunda ele alınacaktır.
Karar 19: Devlet Konseyi, yapım kuruluşlarını ve Devlet idarelerini, tasarımcıların seçimi konusunda, Avrupa Birliği mevzuatı kapsamında bir sistem geliştirmeye teşvik eder. Bu sistemde, elemanların uzmanlıkarı, işin kalitesi ve toplam ekonomi gibi noktalar seçme kriterlerinde daha çok dikkate alınmış olmalıdır.
Karar 20: Çevre Bakanlığı, bu alanda çalışan merkezî örgütlerle işbirliği halinde, proje müellifi mimarların bir kayıt kütüğünü hazırlayacaktır. Bu kütüğün amacı, mimarlık ve müellifiik görev ve yetkileri kapsamında mimarlıktaki uzmanlığın saptanmasıdır. Bizzat mimarlık örgütleri tarafından tutulacak olan bu kütüğün gerçekleştirilmesinde ve kontrolünde Çevre Bakanlığı, ulusal çıkarları gözetecektir.
Karar 21: Devlet Konseyi, inşaattan sorumlu Devlet İdarelerinin, hizmetlerinde mimarlık yarışmalarından ve çeşitli fikir yarışmalarından, örnek çözümler araştırmanın yanısıra müellif seçme yolu olarak da daha çok yararlanmalarını teşvik eder.
Karar 22: Eğitim Bakanlığı, bir işlevi de mimarlık konusunda bir bilgi merkezi olan Finlandiya Mimarlık Müzesi etkinliğinin sürekli başarısı için yeterli ekonomik kaynakları sağlayacaktır.
Karar 23: Eğitim Bakanlığı, üstün kalitede gerçekleştirilmiş mimarlık ve yapılaşmış çevre projelerini ve bunların yaratıcılarını ödüllendirmek üzere bir ödüllendirme sistemi geliştirecektir.
Karar 24: Eğitim ve Çevre Bakanlıklarının işbirliği yaparak Mimarlık Politikası Programı’nın yürütülmesi için bir izleme komitesi kuracaklardır. Bu komite ayrıntılı bir eylem planı hazırlayacak ve Mimarlık Politikası hedeşerinin gerçekleşmesini izleyecek, ayrıca, sürekli ve etkin bir eylem için gerekebilecek önerileri geliştirecektir.

Program ve politikalar yaklaşık bir buçuk yıldan beri uygulanıyor Finlandiya’da.. Direktifler doğrultusunda örgütsel yapılaşma sağlanmış, olumlu bazı sonuçlar alınmaya başlanmış bile..